De tomoenage

De tomoenage, meestal de eerste offerworp die een judoka leert, heeft een nogal mysterieuze naam. Wat nage (worp) betekent, weten de meeste judoka wel, maar voor tomoe worden vaak de wildste vertalingen gebruikt.

Tomoe (spreek uit: tomo-e) is het Japanse woord voor een vorm die nog het meest op een komma lijkt. Het is een element dat vaak voorkomt in Japanse familiewapens.

Van links naar rechts: twee tomoe, drie tomoe, vier tomoe, negen groepen van drie tomoe en drie langstaartige tomoe.

Waar de vorm precies vandaan komt is niet helemaal duidelijk, maar er zijn twee theorieën.

Los uit de pols

De tomoe zou de vorm uitbeelden van de tomo, de polsbeschermer van een boogschutter. Tomo zou dan staan voor de beschermer zelf, en e zou staan voor het Japanse woord voor afbeelding: een afbeelding van een polsbeschermer dus.

Kralen

De tweede theorie zegt dat de vorm is afgeleid van magatama (gekromde ballen), prehistorische versieringen die als kralen werden gebruikt. Deze vorm zou dan weer staan voor de tand van een dier, de houding van een foetus of simpelweg oorbellen.

Kruipende komma’s

Hier zie je het teken dat de Japanners gebruiken voor het woord tomoe. Oorspronkelijk stond het voor kruipen, maar de vorm van het teken bleek goed bij de vorm van de tomoe of “komma” te passen, zodat de Japanners afspraken om het teken zelf ook maar als tomoe te gaan uitspreken. Behalve de vorm heeft het teken dus niets met komma’s te maken.

Links is duidelijk de evolutie van het oorspronkelijke teken te zien: het begon als een kruipend mannetje op zijn buik, en werd geleidelijk aan steeds stilistischer. Dit is een ontwikkeling die je eigenlijk bij alle Japanse tekens ziet. Hoewel, Japans… het overgrote deel van de tekens in het Japans is overgenomen van de Chinezen, maar daarover een andere keer.

Hieronder zie je een afbeelding van twee tomoe. De overeenkomst met de tomoenage als worp moge duidelijk zijn.

Met dank aan Sebastiaan Fransen voor het aandragen van dit onderwerp.